Çin, internet üzerindeki kontrolünü daha da artırmak için yapay zekâ destekli sansür sistemlerini devreye aldı. Otomatik içerik analizinden davranış izlemeye kadar birçok alanda kullanılan bu sistemler, dijital özgürlükler konusunda endişeleri artırıyor. İşte Çin’in dijital sansür ağı ve küresel etkileri…
Çin’in Yapay Zekâlı Sansür Ağı: Dijital Gözetimin Yeni Yüzü
Dünyanın en büyük internet kullanıcı nüfusuna sahip olan Çin, çevrim içi içerikleri denetleme ve yönlendirme konusunda şimdiye kadar görülmemiş bir adım attı. Yapay zekâ destekli sansür sistemleri, sosyal medya, forumlar, haber siteleri ve hatta mesajlaşma uygulamalarındaki içerikleri artık anlık olarak izleyip filtreleyebiliyor.
Bu sistemler, sadece yasaklı kelimeleri engellemekle kalmıyor; aynı zamanda kişisel davranış analizleri, duygu durumu tespiti ve proaktif içerik kaldırma gibi ileri düzey özelliklerle donatılmış durumda.
“Büyük Güvenlik Duvarı” Artık Daha Akıllı
Çin’in yıllardır uyguladığı ve dünyanın en gelişmiş dijital sansür altyapılarından biri olarak bilinen “Great Firewall of China”, artık klasik filtreleme yöntemlerinin çok ötesine geçiyor. Devlet destekli teknoloji şirketleri tarafından geliştirilen yapay zekâ algoritmaları, metin, görsel, ses ve video içeriklerini eş zamanlı olarak tarayıp analiz edebiliyor.
Geliştirilen sistemlerin temel yetenekleri:
- NLP (Doğal Dil İşleme) ile içerik bağlamını anlama
- Görsel tanıma ile protesto, sembol veya lider görsellerini engelleme
- Ses analiziyle “hassas konuşmaları” tespit etme
- Gelişmiş davranış modelleme ile kullanıcıları puanlama
Çin’de bu teknolojiler Baidu, Alibaba Cloud ve devlet destekli iFlytek gibi firmalar tarafından geliştiriliyor.
Sansür Nerelerde Kullanılıyor?
Yapay zekâ destekli sansür sadece sosyal medya platformlarında değil, birçok çevrim içi mecrada aktif olarak çalışıyor. Bunların başında:
- WeChat (Mesajlaşma)
- Weibo (Mikroblog platformu)
- Douyin (TikTok’un Çin versiyonu)
- E-ticaret yorumları (Alibaba, JD.com gibi)
- Arama motorları (Baidu)
Denetlenen içerik türleri:
- Hükümet eleştirisi
- Tiananmen Olayları, Hong Kong protestoları gibi siyasi olaylar
- Tibet, Tayvan gibi hassas bölgelerle ilgili ifadeler
- Demokrasi, insan hakları, basın özgürlüğü gibi kavramlar
- Anonim VPN kullanımı, şifreli mesajlaşma uygulamaları
Yapay Zekâ Nasıl Çalışıyor?
Çin’de geliştirilen sansür algoritmaları, önceden belirlenmiş “yasaklı içerik veri setlerini” temel alarak çalışıyor. Ancak sistemler sadece kelime bazlı değil, aynı zamanda duygu analizi ve tonlama gibi özelliklerle de içeriklerin “tehlike seviyesini” ölçebiliyor.
Tipik işleyiş:
- Kullanıcı içerik gönderiyor
- Yapay zekâ, içeriği saniyeler içinde analiz ediyor
- İçerik yasaklı listede değilse bile “şüpheli” ise manuel incelemeye alınıyor
- Gerekirse kullanıcı uyarılıyor veya engelleniyor
“Sansür artık pasif bir mekanizma değil; yapay zekâ sayesinde aktif, öğrenen ve cezalandıran bir yapıya dönüştü.”
— Dr. Rebecca MacKinnon, Dijital Özgürlük Uzmanı
Küresel Etkiler ve Endişeler
Yapay zekâ destekli sansür sistemleri sadece Çin içiyle sınırlı kalmayabilir. Çin menşeli platformlar üzerinden içerik paylaşan yabancı kullanıcılar da zaman zaman gölge sansüre (shadow banning) maruz kalabiliyor.
Ayrıca Çin’in bu teknolojileri:
- İhraç etmesi (özellikle Afrika ve Orta Asya ülkelerine)
- Otokratik yönetimlerin dijital gözetim araçlarına örnek oluşturması
- Küresel ölçekte ifade özgürlüğü normlarını yeniden şekillendirmesi
gibi riskleri de beraberinde getiriyor.
Karşı Önlemler Var mı?
Çin’de yaşayan vatandaşlar veya dijital hak savunucuları, yapay zekâ destekli sansürden kaçınmak için bazı yöntemlere başvuruyor:
Yaygın kullanılan karşı önlemler:
- VPN ve Proxy kullanımı
- Metinlerde kodlu dil veya görsel metaforlar
- Şifreli mesajlaşma uygulamaları (Signal, Telegram)
- İçeriklerin ekran görüntüsü yerine görsel metinle paylaşılması
Ancak Çin hükümeti, VPN kullanımını da yapay zekâ ile tespit edip cezai yaptırımlara başvurabiliyor.
Uzmanların Değerlendirmesi
Oxford İnternet Enstitüsü’nden Prof. Dr. Samantha Lee:
“Çin’in yapay zekâ destekli sansür ağı, sadece teknoloji değil; aynı zamanda dijital etik, insan hakları ve ifade özgürlüğü açısından da dünyayı düşündürmeli. Bu sistem, otoriter yapay zekânın ilk örneği olabilir.”
